Geira Romana e dos Arrieiros. De Beade a Distriz
Por fin este sábado puidemos retomar o noso Bono-ruta da Geira Romana e dos Arrieiros. Xa levabamos un tempo no que non conseguiamos reunirnos para realizar a nosa tan desexada marcha de sendeirismo, e parecía que todos os Deuses se aliaran para que nos quedásemos sen saír a camiñar, xa fose porque había algunha outra andaina, algunha comida ou outro acontecemento e cando non era por algunha desas causas era pola previsión meteorolóxica, nada propicia para estas saídas.
Logo do madrugón, ao que non nos afacemos, chegamos ao Bar Celta en Beade, o noso punto de partida de hoxe. Mentres os condutores levan os coches á chegada en Igresario, o resto entretense falando co taberneiro ou lendo cantigas de mofas e burlas, como esta que dí:
Asubía miña nena
Asubía que fai vento
Eu tamén asubiaba
Cando era do teu tempo
O dono do bar, como non podía ser doutra maneira, tamén é colleiteiro e quérenos amosar encantado a súa vella adega, pero terá que ser outro día pois non damos arrancado!
Cunhas 2500 ha de viñedo e unha produción media 14 millóns de quilos de uva, no Ribeiro distínguense tres vales polos que andivemos neste Camiño, xerados polos seus tres ríos principais: Miño, Avia e Arnoia, unha contorna natural formada por abas, bancais e terrazas, excelentes para a produción de viños de calidade elaborados por sabias mezclas de variedades autóctonas.
Comezamos a camiñar…
A partida dende o bar ten un punto de interese nada maís sair. Malia as súas reducidas dimensións, o concello de Beade, é un dos centros históricos da comarca do Ribeiro que dominan o gran val do Avia. Pola súa historia destaca a súa espectacular igrexa.
Asentada entre viñedos, a Igrexa de Santa María de Beade é moi interesante. Pertenceu á orde militar de San Xoán de Xerusalén ou de Malta, como o acredita un emblema situado nas proximidades e un fermoso cruceiro coroado coa cruz desta Orde de Malta. A pesares de que conta con elementos de épocas anteriores, a estrutura e a súa fachada son renacentistas e sobre todo sobresae a maxestuosa torre barroca de catro corpos. Destaca tamén o vía crucis que desde a igrexa de Santa María se drixe cara á capela de San Roque, onde acaba formando un magnífico conxunto de Calvario.
Deixado atrás o templo, decidimos aventurarnos polo camiño que baixa cara ao regato de Caldelas, que xa nos advertiran que estaba intransitable malia que sería o itinerario lóxico a seguir. E tiñan razón, polo que voltamos á estrada para percorrer un par de quilómetros por ela ata o cruce que vai a Berán. A pesares de que imos baixo sombra, este treito é penoso. Primeiro porque non hai beiravía pola que se poida camiñar sen perigo e, segundo, porque a fermosa paraxe que vai á nosa dereita está chea de lixo! Unha vergonza. Se estes concellos queren fomentar esta ruta o que teñen que facer é crer nela, pero dá a impresión que este de Beade non ten o maior interés no asunto. Non custa nada meter unha desbrozadora polo camiño abandonado e recuperalo.
Logo de desviarnos cara a Berán, xa no concello de Leiro, continuamos por camiño entre viñedos moi coidados e traballados, que chegan practicamente ata o centro do núcleo poboacional. Tradicionalmente, no Ribeiro ten unha gran presenza e relevancia a figura do viticultor, e na actualidade, están rexistrados uns 5500 que, xunto coas adegas e colleiteiros representan a estrutura produtiva da denominación de orixe Ribeiro, caracterizada pola súa gran parcelación e diversificación. Un patrimonio vitivinícola que representa a esencia galega pola súa paisaxe, territorio e factor humano.
Que patrimonio máis rico hai nesta comarca, e en Berán volve destacar a súa igrexa, baixo a advocación de san Breixo. Un edificio barroco con restos do renacemento e o escudo dos Sarmiento na parte alta da fachada, profundamente decorada con molduras e nichos. Xunto con Santa María de Beade, son construcións que nos falan de épocas de esplendor económico nestas terras rodeadas por interminables cultivos de vide que durante os séculos XVII e XVIII proveron de viño aos grandes centros urbanos de Galicia e ata fóra dela.
A aldea da certa pena. Casas de boa fábrica abandonadas e ruinosas que reflicten este pasado exitoso ligado ao viño. O Jaime repara na placa da praza do capitán Alesbán Pérez, capitán de infantería do bando golpista que participou en consellos de guerra como vocal, unha vez rematada a guerra civil. En Santa Coloma de Gramanet deben acordarse del e da sua familia…
O viñedo segue a ser a paisaxe dominante ata a pequena capela de San Roque, onde volvemos apreciar a gran parcelación das terras. Dende esta capela ata Lebosende imos por unha paraxe moi fermosa, por vellos camiños limitados por grosos muros de cantería.
Lebosende é outra parroquia pertencente ao termo municipal de Leiro. Un punto inmellorable para pararnos a admirar a paisaxe do val, pois por algo é denominado o Balcón do Ribeiro. Aquí destaca a Igrexa de San Miguel de Lebosende, de estilo románico con arquivoltas semicirculares sobre columnas acodilladas na súa portada principal. O resto da edificación corresponde a obras realizadas no s. XVI, como a bóveda de pedra e madeira ou esculturas e pinturas do seu interior.
Logo continuamos ata Pazos de Arenteiro, en Boborás, atravesando bosques e regatos e algunha aldea abandoada como Conventiño, practicamente engulida pola vexetación, sobre todo polas acacias.
Pazos de Arenteiro é conxunto histórico de cascos urbanos declarados como tal. En Pazos botou fondas raigames a nobreza do viño. Fidalguía apiñocada en gran número de casas grandes. O lugar foi declarado conxunto histórico en 1973, tendo no seu haber un gran número de construcións pacegas, das que Otero Pedrayo salienta o pazo dos Cervela. Sobresae a románica igrexa de San Salvador, que formou parte dun antigo mosteiro. Seguimos a ver como o viño foi elemento singular da zona, a fonte de riqueza que propiciou, neste caso, a proliferación dos pazos.
O tempo bótasenos enriba, pois quédanos unha hora e media para estar en Feás, onde quedamos para xantar, e témonos que enfrontar ao máis duro da andaina de hoxe! Despois de camiñar dous quilómetros escasos por estrada, e chegados a Salón, iniciamos unha forte subida entre as vivendas da aldea que nos vai facer suar… aínda así temos tempo de ver na parte alta do lugar, unha vez cruzada a estrada, unha serie de vivendas en ruinas nas que chama a atención un forno de pedra, o Forno da Seara, con todas as partes que o compoñen en bo estado, a capela, a parroeira, o tendal ou lareira, a borraleira etc. Unha mágoa que a edificación en si estea en ruínas e sen tellado. Detémonos nas últimas casas ante o dintel dunha delas na que figura a inscrición da data de construción acompañada de dúas estrelas de David tamén gravadas na pedra. Que mágoa que o conxunto estea neste estado tan ruinoso!
Un pouco máis arriba, o peto das ánimas de Santa Lucía, un peto de considerable antigüidade, dos chamados arcaicos e monolíticos, introdúcenos nun sendeiro sombreado polo que seguimos ascendendo ata desembocar no lugar de Igresario.
E rematamos en Igresario, parroquia de Albarellos, unha das poucas de Boborás que pertence á D.O. Ribeiro e dende a que nos despedimos desta fermosa comarca. Logo de descansar da prolongada subida, dirixímonos a Feás, onde Aurora nos ten preparado un xantar no Nitron (ou Nictron), que sabe a gloria! Hai que dicir que o Nictron é o único bar que hai entre Pazos de Arenteiro e Beariz, polo que hai que programar ben as etapas por esta zona. A amabilidade con que nos trata fai que teñamos unha sobremesa prolongada e ata intervén ela na conversa, que rematamos facéndonos unhas fotos ás portas do local. Seguro que volvemos!
Gracias por esta fermosa descripción da ruta! Buen Camino!
De nada Carlos. A verdade é que está superando con creces as nosas espectativas!