Ruta por Agolada
Desta vez fomos ata o concello de Agolada, e tivemos unha xornada un tanto atípica, pois comezamos o día coñecendo parte da riqueza cultural deste concello e fixemos unha vista á pequena igrexa da parroquia de Ventosa, que garda unha marabillosa colección de escultura medieval única. Logo, xa en Agolada, coñecemos outro elemento do noso patrimonio cultural de grande importancia: os Pendellos.
- Lonxitude da ruta: 10 km aprox.
- Desnivel: medio-baixo
- Dificultade: media-baixa
Ao rematar estas visitas, e despois de xantar nos pendellos comedor, fixemos a ruta de sendeirismo propiamente dita, que transcorreu principalmente polos sobreirais do Arnego, afluente do Ulla, espazo dun valor natural incalculable que está catalogado como Lugar de Interese Comunitario.
Ao chegarmos a Ventosa, fomos tomar o café e repartímonos entre ás dúas tabernas que hai, a do Manco e a do Sidorio. Eu fun á do Manco, coñecida pola súa historia, tradición e comida. Haberá que encargar algún día un cocido! Xa falei nalgunha entrada das Tabernas e da importancia que teñen no medio rural, ás que lles desexo longa vida! Son unha necesidade social porque nelas aínda latexa o pulso vital das aldeas que resisten ante tanto abandono.
Santa María de San Xiao de Ventosa
En 2012 esta igrexa cumpriu 800 anos; Pertencente á diócese de Lugo, aparece con dúas advocacións diferentes, Santa María ou San Xiao de Ventosa, e nalgúns documentos antigos denomínase Santa María de San Xiao.
No exterior destaca a portada abocinada da fachada occidental, rematada en dúas arquivoltas de medio punto, sostidas por capiteis con decoración vexetal estilizada, sobre esbeltas columnas acodilladas. Tamén sobresae no exterior a porta que se abre ao sur, que sigue o patrón da portada principal, simplificado a unha única arquivolta casetonada.
Pero a maior singularidade desta igrexa radica en albergar no seu interior un importante grupo escultórico procedente de dous baldaquinos, desmontados en 1895 ao ampliarse a igrexa, e reubicáronse as pezas ao longo dos muros laterais da nave dunha maneira inconexa e sen respectar unha lectura lineal. Algunhas pezas deste conxunto atópanse no Museo de Pontevedra. Esta fermosura levou a Filgueira Valverde a denominala “a catedral rural de Galicia“. Cercano aos pés da nave hai un mausoleo dunha notable calidade artística, que alberga o corpo do abade Lope de Ventosa. As inconexións no axuste das pezas delatan que foi desmontado e reubicado.
Mágoa que o desmonte e a colocación arbitraria das pezas alteraran a lectura do programa! Ademáis conta cunhas pinturas murais na nave, recentemente descubertas, na parte alta dos muros.
Os Pendellos de Agolada
Dicir pendello en Galicia é referirse a calquera construción próxima á casa, que soe utilizarse para gardar leña, os apeiros de labranza e outros obxectos. Dicir Pendellos, así en plural e con maiúsculas, é falar de Agolada e do seu recinto feiral. E falar de Agolada é, necesariamente, falar da feira, do único recinto de feira antigo aínda conservado que queda en Galicia case que nunha boa parte del: os Pendellos.
Os Pendellos utilizáronse para as feiras dende a súa orixe, e nacen como lugar de garda, refuxio e vivendas, tanto das bestas como dos feirantes e labregos, que chegaban de puntos moi dispares o día anterior e pasaban a noite neles, agardando pola feira do Doce. A construción dos mesmos é de supoñer que se iniciou xa no s. XVIII e paulatinamente foron conformando un conxunto harmonioso onde nada se botaba en falta.
Son construccións humildes que cumpren á perfección a función para a que foron deseñadas. Neste espazo distínguense os Pendellos expositores, alpendres abertos con mostradores para a exhibición dos productos do campo a cuberto do sol e chuvia.
Os Pendellos comedor para xantar a resgardo (no recinto había oito), onde cada quen levaba o polbo, a carne ao caldeiro, as patacas, o pan, viño, café e augardente. O interior é un pequeno recanto no que se alberga a lareira; o resto ocupábase con mesas e bancos de madeira moi tosca.
Os casetos, e pendellos almacén, para o gando, e mesmo co paso do tempo, as vivendas, que ían servir de pousada e albergues. Hainas de dous pisos, coa parte baixa para o gando e a de arriba para as persoas.
A Capela das Virtudes. É característico que nos recintos de feira aparecese á beira dos pendellos unha capela ou igrexa adicada ao culto.
O Paseo da Parranda. De todos os rueiros dos Pendellos este destacaba polo seu atractivo, a súa anchura e por ser a principal arteria da feira.
Este conxunto único ten un valor social, historico, cultural e arquitectónico incalculable, que foi declarado pola Xunta en 1985 Conxunto Histórico Artístico. A feira de Agolada constitúe un dos poucos exemplos que se conservan en toda Europa dos antigos mercados, case intacto. A singularidade deste espazo, a súa exclusividade convérteno nun referente digno de conservar para futuras xeracións como testemuña do noso pasado feiral e do pragmatismo da arquitectura popular.
Polos sobreirais do río Arnego
O val do río Arnego, pola súa posición abrigada, permite ver a presenza de elementos naturais tipicamente mediterráneos. Entre eles cobra singular importancia a sobreira, que dado o seu porte maxestuoso e follas lustrosas e perennes chegan a dominar a paisaxe.
A cortiza da sobreira e grosa e rugosa e constitúe unha defensa do tronco vivo fronte a herbívoros e, principalmente, dos lumes forestais que non son raros nos bosques mediterráneos menos húmidos cás fragas. Os principais usos da cortiza son a elaboración de rollas para as botellas e como material aillante acústico e térmico. O actual proceso de substitución por rollas sintéticas, pon en perigo o interese comercial do cultivo das sobreiras e, polo tanto, a conservación dos sobreirais.
Unha xornada completa!
Ver Sobreirais do Arnego, Agolada nun mapa máis grande
Qué buenas las fotos Fran!, no las había visto hasta hoy.
Besos
Grazas Rocío! Seguro que o pasaredes de película por Sanabria… e agardo ver fotos eh! 🙂
Qué pena que no vengas, pero habrá muchas más que disfrutemos contigo….:) Haremos un montón de fotos para ti. Eso seguro !! 😉
Sen dúbida foi unh actividade moi interesante. A igrexa de Ventosa é todo un tesouro. Tamén os Pendellos, por suposto
Rematamos o mes en Sanabria, pero o mes de abril xa está ahí e as rutas que fagamos prometen…
Grazas Fran pola reportaxe.