A ruta do río Borosa comeza moi preto do centro de visitantes da Torre del Vinagre, onde o Borosa se une ao Guadalquivir. Os primeiros oito quilómetros transcorren por unha pista moi cómoda que nos vai levando, entre paisaxes fermosas e coñecendo diferentes hábitats do parque, ata a central eléctrica Salto de Los Órganos. Aquí comeza o treito que nos leva ata o nacemento de Aguas Negras. O camiño é estreito e un pouco incómodo ás veces, e vai gañando pendente. Hai zonas con pedras e rochas.
Cando levamos 1,5 quilómetros chegamos á fervenza de Salto de Los Órganos. Aquí o camiño aínda se vai complicando máis. Unha subida por unha pedreira un tanto inestable lévanos ata un túnel na montaña, o cal teremos que atravesar para chegar á parte alta da mesma e poder seguir o sendeiro que vai ata o nacemento de Aguas Negras. O túnel é estreito e ten varios tramos que suman uns poucos centos de metros. É posible que sexa necesaria unha lanterna (pode servir a do móbil).
Todo o percorrido é moi fermoso, cunha variada mostra de paisaxes e puntos naturais de interese. O regreso é polo mesmo camiño.
Logo do palizón de bus de onte, e de quedármonos instalados en La Iruela, moi preto de Cazorla, no Hotel Spa Sierra de Cazorla, hoxe desprazámonos ata o río Borosa para facer un dos grandes clásicos do parque natural. Pódese dicir que é a ruta máis concorrida do P.N. Sierras de Cazorla, Segura y Las Villas (214.336 hectáreas).
Logo de deixarnos o bus moi preto do Centro de Visitantes Río Borosa, cauce dun dos afluentes principais do río Guadalquivir, no aparcadoiro habilitado para estes vehículos, imos cara ao inicio da ruta, na mesma beira do río e nun aparcadoiro algo máis pequeno, que desta hora está valeiro, espazo que aproveita Víctor para reunirnos e comentarnos o desenvolvemento da andaina.
Río Borosa
Arroio das Truchas, desemboca no Borosa sobre un pregamento con forma de U
Cruzamos a barreira que impide o paso de vehículos e o rio acompáñanos á dereita. Os primeiros quilómetros facémolos río arriba comodamente por unha pista rodeada de densos bosques de piñeirais na que, logo de pasar pola desembocadura do pequeno arroio das Truchas, que discorre encauzado sobre un pregamento con forma de U (sinclinal), imos cambiando cada pouco de beira grazas ás pontes que axudan a cruzalo. Destaca sobre o resto a Ponte dos Caracolillos na que nos detemos a ler un cartel informativo sobre a formación rochosa que temos diante. O Dobramento do río Borosa, unha serie de capas rochosas, estratos, en forma semicircular, que o converten nun dos mellores exemplos que se conservan no parque natural.
Dobramento do río Borosa, na Ponte dos Caracolillos
A verdade é que a ruta vai supor unha impresionante lección de xeoloxía. E ben que se aproveita, pois cruzámonos con varios grupos escolares que decidiron vir aprender in situ este proceso xeolóxico.
Logo de superar un par de pequenas pontes, o camiño vaise convertendo en senda, cómoda, que pouco a pouco nos vai adentrando nunha das partes máis fermosas do percorrido, a Cerrada de Elías, un estreito desfiladeiro entre paredes verticais que é posible transitar pola existencia de pasarelas voadas e pontes peonís. O carreiro da Cerrada percorre esta garganta sinuosa mediante estas pasarelas de madeira incrustada en rocha, é un paso moi pracenteiro, unha delicia onde a auga, pouca nesta altura do ano, reflicte as paredes rochosas do canón que atravesa.
Paso pola Cerrada de Elías
Na pasarela admiramos a garganta horadada polo río
Pasarela de madeira incrustada en rocha
Ao final da Cerrada de Elías deixamos de andar por senda e continuamos camiño de novo por pista e, pouco a pouco, vaise abrindo de novo a paisaxe, e vemos un cartel do Termo Municipal de La Iruela (Serra de Cazorla), onde finaliza devandito termo. Volvemos entrar na Serra de Segura, durante o resto do camiño iremos vendo o Cinto das Banderillas (1993 m), o pico máis elevado da Serra de Segura, ata que chegamos á Central hidroeléctrica Salto dos Órganos, onde nos reagrupamos e facemos un pequeno descanso.
Nas proximidades hai un panel informativo, indicando a subida ao nacemento do Borosa e Lagoa de Valdeazores. Continuamos polo carreiro que comeza nos valos da central e ascende pola dereita do Borosa, aos pés dos paredóns do Picón del Haza. Aquí empeza o tramo de máis dureza da ruta, 2 km aproximadamente por senda algo empedrada, e onde comezamos a ver varias fervenzas e o máis espectacular da ruta.
Cinto das Banderillas (1993 m), na Serra de Segura
Fervenza da Calavera, dunha cor turquesa fermosísima
Chegando ao Salto dos Órganos, as paredes impresionan
Esta sucesión de pequenas fervenzas fai que nos vaiamos detendo aos poucos e non paremos de facernos fotos diante delas, aínda que a que presta máis interese é a fermosa fervenza da Calavera, dunha cor turquesa fermosísima.
Tamén se suceden covas ou abrigos con curiosas formas, antes de chegar á espectacular fervenza Salto dos Órganos, un impresionante salto duns 60 metros aproximadamente. Evidentemente, este é o lugar ideal para facérmonos unha foto do grupo. Neste punto, Víctor explícanos o que queda de percorrido, e non tardamos moito en continuar. Sobre o Salto dos Órganos son visibles os respiradoiros dos túneles e o xiro da senda por unha pedreira cara a unha repisa sobre uns tajos, situada na entrada do primeiro túnel.
Salto dos Órganos, baixando con pouca auga
Pouco a pouco comezamos a subir pola senda empedrada cara ao Túnel del Picón del Haza, sen maiores complicacións. Nalgún tramos vai protexido por unha valla enreixada que axuda nos posibles desprendementos de terras, aínda que non dá moita seguridade. Chegados arriba, á repisa, dispómonos a entrar no túnel por un estreito carreiro paralelo a unha canle de auga, parte dunha condución a modo de acequia que leva a auga desde encoro de Aguas Negras ata a Central Eléctrica dos Órganos, que deixamos máis abaixo.
Subindo cara ao Túnel del Picón del Haza
Entrando no túnel
Paso por unha zona do túnel con luz natural
Dende o Salto dos Örganos aprécianse as ventás feitas na rocha para a entrada de luz no túnel
É aconsellable pasar con lanternas, pois hai tramos nos que a escuridade é total, aínda que no percorrido hai varias ventás que permiten o paso da luz a medida que imos avanzando, e polas que te podes asomar con precaución para admirar a paisaxe. Atravesamos un segundo túnel, máis curto, e ao sair del continuamos pegados á canle ata que chegamos á Lagoa de Aguas Negras, encoro artificial pero non por iso menos atractivo que se fose natural. Aínda que algún de nós se achega ata o encoro, hai que continuar pola esquerda por unha senda cara ao nacemento de Aguas Negras, que xa queda moi próximo.
Despois do túnel imos pola canle ata chegarmos á Lagoa de Aguas Negras
Encoro artificial Lagoa de Aguas Negras
Sorprende ver o nacemento do río, aflorando a auga debaixo das rochas e aproveitamos o lugar para descansar á sombra e alimentarnos un pouco antes de iniciar o regreso. A comida é rápida xa que andamos escasos de tempo, así que levantamos o campamento e dirixímonos á Lagoa de Aguas Negras, na que paro a facer unhas fotos. Fermoso o entorno presidido polo Puntal de las Iglesias.
O retorno da excursión realizámolo polo mesmo camiño. A ruta está sendo sinxelamente espectacular, unha auténtica sorpresa, e gustaría pararte máis e gozar de todo o que che vai ofrecendo esta marabilla de ruta, pero lamentablemente non é posible, así que camiñas amodo para empaparte o máximo posible desta marabilla.
E finalizamos nas instalacións do Centro de Interpretación Fluvial Río Borosa, que ocupa unha antiga piscifactoría, acondicionada como centro de visitantes, con paneis informativos, maquetas, acuarios, dedicados á fauna e flora, xeoloxía e ecosistemas fluviais. Nós tomámoslle unha cervexa, que ben merecida a temos, e celebramos un comezo de estadía nesta serra que promete ser moi interesante.
