Illa de Sálvora
Continuamos polo Parque Nacional das Illas Atlánticas, e desta vez imos camiñar pola illa situada na bocaba da Ría de Arousa, a illa de Sálvora. Rodeada de numerosos illotes como Vionta, Noro, Herbosa ou Sagres, Sálvora alberga unha riqueza de flora e fauna conservada debido á escasa influenza que o home exerceu durante séculos.
Partindo do porto de O Grove, fomos transportados ata a illa no Ruta Jacobea, un catamarán da empresa Cruceros do Ulla-Turimares nuns 45 minutos e, unha vez alí, a guía conduciunos ata o faro. Desde Aguiño hai outra empresa, Mar de Aguiño, que tamén fai viaxes a Sálvora, e en moito menos tempo.
Hai que lembrar que o acceso a Sálvora está restrinxido a un número de visitantes diarios, realizándose as visitas á illa en grupos organizados, podéndose facer dúas rutas guiadas, unha ata o faro e outra ata a aldea, pois ata fai pouco a illa era privada, o que condicionou os camiños existentes na actualidade e o uso público da illa, polo que está moito máis controlada en pro da súa conservación.
Unha vez que desembarcamos fronte á Praia do Almacén, único arenal ao que é posible acceder, a nosa guía chamada Úrsula reúnenos para comezar a primeira ruta sinalizada ata o faro.
- Distancia: 1,2 Km
- Duración do percorrido: 30 minutos (só ida)
Polo camiño, varios paneis situados en puntos estratéxicos do percorrido preséntanos os contidos da ruta. As caprichosas formas dos enormes bolos graníticos que iremos contemplando amosarannos a dureza da vida nas illas, marcada polo vento, a area, a choiva e o sal. Camiñando ao pé do monte Gralleiros, coas vistas de Ons ao sur e ata de Cíes en días claros (hoxe intuímolas), chegamos ata o actual Faro de Sálvora, no que os fareiros traballaban ata hai pouco para que os barcos, ao reclamo da súa luz, cheguen a bo porto, como leva sucedendo desde 1921, ano no que o naufraxio do vapor Santa Isabel marcou o inicio da súa andadura, tal como nos relata Úrsula sinalándonos o con de Lapegar, o lugar onde embarrancou o correo.
En Noite de temporal, Manolo Núñez Singala cóntanos a historia do naufraxio na fatídica noite do 2 de xaneiro de 1921. Levaba 268 persoas a bordo (pereceron 213) e o libro céntrase nesas horas terribles dende que comeza o temporal ata a salvación dalgúns deles ou a súa morte. Pero ademais lémbranos a heroica actuación dos habitantes da costa, destacando un monllo de mulleres que, na realidade, foron homenaxeadas como heroínas. O libro, moi documentado e que se lé dun tirón, sérvenos para saber máis (ou algo para quen nada sabía), sobre a magnitude da traxedia do que se deu en chamar o Titanic de Sálvora.
Regresamos desde o faro para facer o segundo percorrido pola illa que nos leva ata a primitiva aldea, hoxe abandonada e a medio restaurar.
- Distancia: 1,7 Km.
- Duración do percorrido: 40 minutos (só ida).
Polo camiño un grupo de salgueiros nos indica que chegamos á fonte de Santa Catalina, coñecida anteriormente como a Fonte da Telleira e a máis importante da illa. A fonte está feita en granito e nela pódense apreciar pezas aproveitadas da escaleira de caracol do antigo faro. Un pouco antes de chegar á aldea podemos observar o antigo lavadoiro, convertido nun lugar idóneo para a reproducción e cría da poboación de tritón ibérico da illa.
A aldea, hoxe nun estado de conservación precario, chegou a albergar unha poboación dunhas 60 persoas, quedando abandonada definitivamente a finais dos anos 70 do pasado século. Accedemos a un par de vivendas restauradas que se poden visitar, a primeira delas, á entrada da aldea, a do mestre. Dende este punto podemos apreciar como a illa, xunto cos illotes que a rodean, conforman un laberinto rochoso que protexe a entrada norte da Ría de Arousa. Entre eles destaca a gran mole granítica de Noro.
O sendeiro continúa rodeando a aldea, o que nos permitirá camiñar entre os hórreos restaurados onde se gardaban as colleitas. Neste entorno a nosa guía aproveita para retomar o relato do naufraxio do Santa Isabel, pois son hórreos con nome como homenaxe ao papel afouto que desempeñaron tres mulleres -María Fernández, Cipriana Oujo e Josefa Parada- que contribuíron xenerosamente á salvación de moitas vidas poñendo en risco as súas. Un último hórreo leva o nome doutro destacado protagonista nesta traxedia, o segundo oficial do barco, Cebreiro, tamén coñecido polo alcume do Toneladas, dado o seu tamaño e peso. Sería fermoso que dentro de tres anos, cando se cumpran cen do suceso, se lles volvese render unha homenaxe pois o seu comportamento, desenvolto en condicións extremas, resultou verdadeiramente heroico e moi descoñecido.
O paso baixo un dosel de abruñeiros e loureiros devólvenos ao camiño polo que chegamos á aldea, e por el regresaremos de novo ao muelle en aproximadamente 30 minutos.
Antes de chegar a el, unha pasarela de madeira que protexe o fráxil e valioso ecosistema dunar, condúcenos ata o Pazo de Goyanes, construído sobre un antigo almacén de curado e salgadura de peixe no século XVIII, e agora convertido en incipiente museo, e unha pequena capela, que antes foi a taberna onde se reunían os pescadores. Un antigo canón, así como algúns dos pilóns onde se depositaba o peixe en salmoira e que aínda se poden observar no interior do pazo, transportannos a épocas pasadas. Despois recibiranos a serea de Sálvora, escultura que un dos propietarios da illa mandou levantar para perpetuar na memoria o seu nobre pasado.
Un leve vento de nordés recíbenos no peirao mentres embarcamos sen maiores complicacións para regresar ao Grove nunha travesía na que imos admirando a ría fronte a unha boa fonte de mexillóns e viño do país co que nos agasallaron no catamarán. Sen dúbida, un paseo que paga moito a pena!
